کدام یک برای نمای ساختمان شما انتخاب بهتری است؟
همان گونه که می‌دانیم به شکل ظاهری ساختمان اصطلاحاً “نما” گفته می‌شود. انتخاب مصالح مناسب و با کیفیت به اجرای هر چه بهتر نمای ساختمان کمک شایانی می‌کند. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می‌شود که ظاهر یک نما در ارزش مادی ساختمان، جلب نظر مشتری و ماندگاری آن در طی سالیان متمادی امری تأثیرگذار است.
در ایران مهم‌ترین عوامل اثرگذار در انتخاب متریال؛ سلیقه مجری طرح، هزینه تعریف شده برای پروژه و در درجه بعد هماهنگی محصول با شرایط آب و هوایی منطقه مورد نظر است.
آجر، سنگ گرانیت، تراورتن، مرمریت، ماسه سنگ و چینی، کامپوزیت، سرامیک و ترموود جز رایج‌ترین انتخاب ها برای پوشش نمای بیرونی ساختمان‌های امروزی است. در این گفتار به مزایا و معایب هر یک از مصالح نام برده می‌پردازیم تا در نهایت بتوانیم با چشمانی باز، مناسب‌ترین گزینه را برای اجرای نمای ساختمان مورد نظرمان برگزینیم.
نمای سنگی
یکی از در دسترس‌ترین مصالح ساختمانی موجود در بازار ایران سنگ است. سنگ‌های نما عموماً از معادن استخراج شده و با طی کردن مراحلی در کارخانه‌های تولیدکننده سنگ با توجه به ویژگی‌های ساختاری در ابعاد و اشکال قابل استفاده در انواع تراورتن، گرانیت، مرمریت، ماسه سنگ، چینی و… به بازار عرضه می‌شوند.
تراورتن
تراورتن سنگی رسوبی آهکی است. به دلیل وجود خلل و فرج ملات به خوبی در آن نفوذ کرده و به دیوار می‌چسبد. تراورتن به دلیل ویژگی‌های ساختاری امکان برش و پردازش کردن با توجه به نیاز طرح را دارا می‌باشد. تراورتن جز سنگ‌های با قیمت مناسب است اما به‌دلیل عدم یکنواختی در طرح و رنگ، جذب آب زیاد نسبت به بسیاری از سنگ‌ها، مقاومت پایین در برابر سرما و امکان خرد شدگی بالا برای پوشش نما به خصوص در مناطق سردسیر و نواحی دارای بارش‌های فراوان با دمای متغیر همیشه گزینه مناسبی محسوب نمی‌گردد.
گرانیت
گرانیت نوعی سنگ آذرین است. از ویژگی‌های آن می‌توان به سختی مناسب و قابلیت جلاپذیری بالای این سنگ اشاره کرد؛ اما بسیاری از سنگ های گرانیت به خصوص نوع تیره آن ممکن است در برابر نور خورشید تغییر رنگ دهد همچنین به دلیل عدم وجود خلل و فرج کافی چسبندگی خوبی ندارند و جهت استفاده در نمای خارجی ساختمان حتماً باید برای آن تمهیدات ویژه‌ای در نظر گرفته شود. باوری وجود دارد که سنگ گرانیت به‌دلیل داشتن خاصیت رادیو اکتیو مناسب استفاده در مکان‌های بسته نیست. در هنگام نصب باید این نکته را در نظر داشت که گرانیت در دمای منفی 5 درجه سلسیوس قابلیت اجرا ندارد.
مرمریت
سنگ مرمریت از سنگ‌های دگرگون شده بر پایه کربنات کلسیم است. سنگ مرمریت نسبت به سنگ تراورتن ساختار آهکی تری دارد و از این روی استفاده از سنگ مرمریت در فضاهایی که در مجاورت رطوبت قرار دارند توصیه نمی‌گردد. در حال حاضر کاربرد عمده مرمریت با توجه به خصوصیات آن بیشتر مختص داخل ساختمان و جهت استفاده در کف می‌باشد. مرمریت از نظر مقاومت فشاری و نیز پایایی بالاتر از تراورتن و پایین‌تر از گرانیت قرار می‌گیرد.
سنگ چینی
سنگ چینی یا کریستال، توده سنگ‌های آهکی یا دولومیتی هستند که در اثر عوامل درونی نظیر درجه حرارت و فشار، دوباره متبلور شده‌اند و به همین جهت جز سنگ‌های دگرگون به شمار می‌روند. واژه‌ی “سنگ چینی” در دو دهه اخیر در ایران مصطلح شده و احتمالاً از آن جهت بدان چینی گفته اند که در ضخامت‌های کم تولید و در مقابل ضربه صدای چینی می‌دهد. سنگ‌های چینی دارای تنوع رنگ پایینی می‌باشند و از لحاظ جذب آب و چسبندگی دوغاب بین تراورتن و گرانیت است یعنی نه به اندازه‌ی تراورتن جذب‌کننده دوغاب و نه به اندازه‌ی گرانیت نچسب است. به دلیل درخواست کمتر بازار از سنگ چینی در سال‌های اخیر میزان استفاده و در نتیجه استخراج معادن آن کمتر شده است.
ماسه سنگ
ماسه سنگ، سنگی طبیعی تشکیل شده از مواد معدنی به اندازه ماسه و اجزای صخره ها است؛ که اغلب در کف سازی کاربرد دارد اما در نما نیز می‌تواند استفاده شود. از مزیت‌های ماسه سنگ می‌توان به زیبایی طبیعی و وجود رگه‌های نامنظم در آن اشاره کرد اما از آن جا که ماسه سنگ به صورت نسبی نرم و متخلخل است و جذب آب بالایی دارد در مجاورت هوا، باد، باران و آفتاب امکان آسیب پذیری بالاتری نسبت به سایر سنگ‌ها دارد به همین دلیل باید به نوع و مکان کاربری آن توجه ویژه نمود.
به طور کلی از مزایای استفاده از خانواده سنگ در نمای ساختمان می‌توان به گوناگونی نقوش، مقاومت در برابر سایش، جذب آب استاندارد در برخی گونه ها، شست و شوی آسان و از معایب آن مقاومت پایین اکثر گونه‌های سنگ در برابر اسید، احتمال جدا شدن سنگ از دوغاب پس از خشک شدن و سقوط آن از نما و گاه ترک خوردگی بر اثر نوسانات جوی اشاره کرد.
نمای سرامیکی
سرامیک نوعی کاشی سخت در ابعادی بزرگ است که می‌تواند در اجرای نمای داخلی و بیرونی ساختمان مورد استفاده قرار گیرد. از مزیت‌های سرامیک می‌توان به قیمت پایین، نصب آسان، وزن کم، قابل استفاده بودن در مکان‌های مرطوب و شست و شوی آسان آن اشاره کرد. اما سرامیک به دلیل چاپ شدن طرح بر روی سطح آن کاملاً نمایی یکنواخت و تکراری ازنظر جذابیت بصری را پدید می‌آورد. انعکاس نور در نماهای سرامیکی و در نتیجه جلوه نه چندان جالب، عایق نبودن در برابر سرما، گرما و صوت، مشخص بودن فواصل بندکشی در نماهای سرامیکی، جدا شدن سرامیک از سیمان بر اثر تغییرات جوی و ترک خوردگی از مشکلات شایع انتخاب نمای سرامیکی است.
نمای کامپوزیتی
کامپوزیت یکی دیگر از مصالح موجود در نماسازی است. پوشش رویی نمای کامپوزیتی از جنس آلومینیوم است. از لحاظ ظاهری نمای کامپوزیت بیشتر مناسب ساختمان‌های اداری و تجاری است. از مزایای کامپوزیت وزن نسبتاً پایین و قابلیت اجرا در رنگ‌های متنوع انتخابی و شست وشوی راحت آن است؛ به همین دلیل در سال‌های اخیر بسیاری از برج‌های بلند را می‌بینیم که نمای کامپوزیتی دارند.
از کامپوزیت در نمای داخلی هم استفاده می‌شود اما این انتخاب غالباً در محیط‌های اداری و عمومی از جمله بانک‌ها، فروشگاه‌ها، جایگاه‌های سوخت‌گیری، فرودگاه‌ها، محیط‌های بیمارستانی و… رایج تر از انتخاب آن در ساختمان‌های مسکونی است. کامپوزیت قابلیت استفاده در کنار مصالحی همچون آجر را نیز دارا می‌باشد.
نمای کامپوزیت به علت لزوم زیرسازی و چندلایه بودن و نصب تخصصی آن از لحاظ هزینه در رده نماهای گران قیمت قرار می‌گیرد. نماهای کامپوزیتی تولید شده در ایران به دلیل شیوه رنگ آمیزی آلومینیوم با رنگ کوره، در طول زمان ذرات معلق هوا را جذب کرده، به مرور جرم پذیر و در نتیجه دچار تغییر رنگ می‌گردد.
نمای چوبی
با وجود استفاده از چوب به عنوان نخستین مصالح طبیعی در دسترس بشر برای ساخت و ساز، شیوه علمی ترمو کردن چوب که محصول نهایی آن همان ترموود است در دو قرن اخیر مورد توجه قرار گرفت. در ایران نیز ترموود یکی از مصالح نسبتاً جدید نماسازی محسوب می‌گردد و نوع اصلی آن محصولی وارداتی است.
به منظور عمل آوردن این محصول، خشک کردن چوب در فرآیندی چند مرحله ای با بخار آب و گردش هوا صورت می‌گیرد. به دلیل اینکه دما در این فرآیند گاه تا 220 درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود، رطوبت موجود در مغز چوب به کمتر از 5 درصد کاهش می‌یابد، در نتیجه زنجیره‌های سلولزی موجود در بافت چوب شکسته و چوب عاری از هرگونه حشره می‌شود؛ در نتیجه با افزایش طول عمر، چوب برای نماسازی آماده می‌گردد.
البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که عمده تولید ترموود درجهان در کشور فنلاند انجام می‌گیرد و فنلاند در حقیقت اولین کشوری است که به فرآیند ترمو کردن چوب دست یافت. از مزایای استفاده از ترموود می‌توان به وجود رنگ‌های زیبا، استفاده در انواع قسمت‌های ساختمان از جمله نمای خارجی، داخلی، سقف، کف، دیوار و همچنین در محیط‌های خاص مانند سونا، روف گاردن و ساخت آلاچیق اشاره کرد.
ورقه‌های ترموود نسبتاً راحت نصب و در صورت لزوم جدا شده و برش پذیر می‌باشد. مهم‌ترین مشکل استفاده از ترموود در ایران این مسئله است که اکثر نمونه‌ها اصلاً ترموود با استانداردهای جهانی نیستند و در حقیقت چوب‌هایی تنها با ظاهر ترموود است.
نمونه‌های تقلبی به وفور و بسیار بیشتر از نمونه‌های اصلی در بازار قابل دسترسی است؛ در نتیجه تجربه‌ی استفاده از این دست محصولات و بالطبع نرسیدن به کمال مطلوب تا حدودی سبب بی اعتمادی مشتریان نسبت به این فرآورده گشته است. به همین علت در صورت انتخاب ترموود حتماً باید به سراغ نمونه‌های اصلی رفت تا هدف مورد نظر برآورده گردد. همچنین لازم به ذکر است ترموود در دسته مصالح نسوز محسوب نمی‌گردد، امکان خم شدن، تغییر سایز در شرایط آب و هوایی متغیر و خراش‌پذیری نیز از دیگر مواردی است که باید هنگام انتخاب متناسب با جایگاه مورد استفاده به آن توجه داشت.
نمای آجری
آجر یکی از مصالحی است که با استانداردهای بالا و در طیف وسیعی از ابعاد، اشکال و رنگ‌ها در ایران تولید می‌شود به همین دلیل قیمت آجر به نسبت بسیاری از محصولات به صرفه و اقتصادی است. در چند دهه گذشته استفاده از آجر در ایران برای امر ساخت و ساز رو به افول نهاده بود اما از اوایل دهه 70 تحولی در صنعت آجر کشور پدید آمد که سبب رونق دوباره این محصول شد.
ابتدا با تولید آجرنماهای سه سانتی که در رنگ‌های زرد، قرمز و گاه پوست پیازی تولید می‌شد صنعت آجر جانی دوباره گرفت، با استقبال سازندگان از آجرهای جدید، انواع لعابی آجرنما نیز روانه بازارها گشت و پس از آن تولیدات در سطح وسیعتری از لحاظ تنوع در سایز، مدل و رنگ قرار گرفت. در دهه هشتاد نیز شکل مدرنی از آجر با فرمولی جدید پا به عرصه گذاشت که با نام آجر نسوز یا آجرنمای نسوز شناخته می‌شود. این شکل جدید از آجر به دلیل فرمولاسیون خاص و شیوه تولید، نه تنها از نظر استحکام کیفیتی فوق‌العاده دارد بلکه توان تحمل دمای بسیار بالا را نیز داراست.
تنوع آجرنمای نسوز بسیار گسترده‌تر از آجرهای قبلی است و به دلیل استحکام در کنار ظرافت، زیبایی و دارا بودن انواع مدل‌های پلاک، ال، دیواره، آجرهای دکوراتیو در رنگ‌های روشن، قرمز، جگری، تیره، شاموتی، پرتقالی، سفید، طوسی و مشکی و همچنین انواع آجر رستیک (دست ساز) در نمای بیرونی و نمای داخلی و همین‌طور در ساخت انواع شومینه، باربکیو، آلاچیق و… کاربرد دارد.
از مزایای انتخاب آجر می‌توان به ریشه‌دار بودن آن در معماری ایرانی و همخوانی آجر با فرهنگ ایرانیان، امکان خلق نماهای منحصر به فرد با توجه به ذهنیت معمار، به کار گرفتن آجر در نقوش مختلف از کهن‌ترین شیوه‌های آجرچینی تا مدرن‌ترین و شخصی‌ترین سبک‌های چیدمان آجر، امکان استفاده درکنار سایر مصالح در نماهای ترکیبی، برش پذیر بودن، پوشش‌دهی طیف گسترده‌ای از سلیقه‌ها، عایق بودن در برابر سرما، گرما و تا حدودی صوت، نسوز بودن، عدم تغییر رنگ محسوس در برابر آفتاب، امکان نانو نمودن و در نتیجه آبگریز شدن آجر (نانو آجر) اشاره کرد.
همچنین آشنایی استادکاران ایرانی از دیرباز تا کنون باعث می‌شود اجرای دقیق نمای آجری انتخاب شایسته‌ای برای انواع ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری، فرهنگی و مذهبی باشد. لازم به ذکر است انواع آجر در مرحله نصب به دلیل تعدد تعداد در هر متر مربع و گاه لزوم بندکشی بین فواصل آن دستمزد تمام شده‌ی نصب آجر کمی بالاتر از سنگ‌های یک تکه است؛ اما همین مسئله در نهایت سبب زیبایی و ظرافت بیشتر نمای آجری می‌شود. البته در سال‌های اخیر کارخانه کهن‌سرام موفق به تولید دیواره‌های آجری و آجر پلاک در ابعاد بزرگتر نیز گشته است، این امر سبب سهولت بیشتر هنگام نصب و سرعت عمل بالاتر هنگام نماسازی و اجرا می‌گردد که مشتریان محترم می‌توانند در صورت تمایل از این دست محصولات استفاده نمایند.
از مهم‌ترین انتقادات وارد شده بر آجر می‌توان به شوره زدن آجرها اشاره کرد که غالباً این اتفاق بر اثر شرایط نگهداری نامناسب آن قبل و حین اجرا، نصب ناصحیح یا غیر حرفه‌ای، استفاده نامناسب از ملات، استفاده از پوشش‌هایی نظیر رزین و روغن جلا رخ می‌دهد.
همچنین در برج‌ها یا ساختمان‌های بسیار بلند به دلیل بالا رفتن وزن سازه و سخت بودن نصب آجر در ارتفاع معمولاً از این محصول استفاده نمی‌شود.
به عنوان سخن آخر می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که تمامی محصولات به‌کار رفته در نما از آجر و سنگ گرفته تا چوب و کامپوزیت و… همگی دارای ویژگی‌های مثبت و منفی خاص خود هستند. بهترین نتیجه هنگامی حاصل می‌شود که هر یک از این محصولات ابتدا متناسب با نوع کاربری و شرایط جغرافیایی مکان موردنظر انتخاب گردند، هنگام خرید شخص خریدار به شاخص‌های کیفی محصول مورد نظر آگاهی داشته باشد و بهترین آن‌ها را برگزیند و در کنار تمام این‌ها مجری و یا مجریان پروژه به نحو مطلوب در مرحله‌ی اجرای نهایی از متریال منتخب بهره‌برداری به عمل آورند، چرا که اگر بهترین و باکیفیت‌ترین مصالح به دست مجری ناوارد سپرده شود چیزی جز ضایع شدن زحمت، وقت و هزینه به بار نیامده و کمال مطلوب حاصل نمی‌گردد.
